Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 2015 roku, sygn. akt SK 32/14
Sytuacja prawna przed 1 lipca 2015 roku
Dotychczas osoba trzecia, która naruszyła prawa autorskie Twórcy była zobowiązana do zapłaty odszkodowania. W przypadku zawinionego korzystania z prawa autorskiego była to trzykrotność wynagrodzenia przysługującego Twórcy. Niezawinione naruszenie obligowało do wypłaty dwukrotności wynagrodzenia (art. 79 ust. 1 pkt 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).
Trzykrotne wynagrodzenie niezgodne z Konstytucją
Jednak Trybunał Konstytucyjny, 23 czerwca 2015 roku orzekł, że prawo dochodzenia trzykrotności wynagrodzenia za korzystnie z utworu, w przypadku zawinionego naruszenia prawa autorskiego (art. 79 ust. 1 pkt 3 lit b ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych) jest niezgodne z Konstytucją RP. Uznał, że twórcy nie są już stroną słabszą w relacjach z osobami trzecimi. Dzieje się tak m.in. dzięki silnie zinstytucjonalizowanej ochronie – funkcjonowaniu stowarzyszeń i organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, takich jak ZAiKS. Trybunał stwierdził jednocześnie, że obecne uprawnienia Twórcy wobec osoby, która naruszyła jej prawa w sposób zawiniony, są zbyt duże.
Konsekwencje orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
Od 1 lipca 2015 roku zakwestionowany przepis przestał obowiązywać. Zamiast żądania wypłaty trzykrotności wynagrodzenia w przypadku zawinionego naruszenia praw autorskich, Twórca może dochodzić odszkodowania jedynie na zasadach ogólnych, tj. odszkodowania za poniesioną szkodę oraz utracone korzyści.
Co więcej można podważyć wyroki sądowe jakie zapadły w oparciu o zakwestionowany przepis i przyznać twórcom niższe odszkodowanie – poprzez instytucję skargi o wznowienie postępowania.
Trybunał Konstytucyjny nie zakwestionował jednak odszkodowania za niezawinione działanie osoby trzeciej, gwarantujące Twórcy dwukrotność wynagrodzenia. Wynika z tego, że w interesie zobowiązanego do zapłaty odszkodowania jest stwierdzenie, że naruszenie jest zawinione, bo wtedy należy się niższe odszkodowanie.
W mojej ocenie przepis musi być niezwłocznie znowelizowany z uwagi na dwa odmienne sposoby traktowania naruszenia praw autorskich. Całkowicie nielogicznie – pełna świadomość przy naruszaniu praw autorskich rodzi mniejszą odpowiedzialność niż naruszenie niezawinione.
Skutek orzeczenia TK dla rynku praw autorskich
Moim zdaniem powyższe orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego należy nazwać rewolucyjnym! Zmienia ono układ sił pomiędzy Twórcami, a podmiotami naruszającymi prawa autorskie. Ochrona praw autorskich została istotnie zmniejszona.
Omawiane orzeczenie przyczyni się także do pogłębionej dyskusji na temat świadomości naruszania praw autorskich. Ponadto jeszcze bardziej zwiększy rolę organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.