Naruszenie osobistych praw autorskich czy dóbr osobistych?

Ciekawym zagadnieniem na gruncie prawa autorskiego jest relacja pomiędzy przepisami ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych dotyczących autorskich praw osobistych, a przepisami kodeksu cywilnego w zakresie ochrony dóbr osobistych. Jest to o tyle istotne, że w przypadku naruszenia tych praw twórca winien wskazać na jakiej podstawie prawnej dochodzi stosownego odszkodowania.

Autorskie prawa osobiste to więź twórcy z utworem

W artykule 16 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych sformułowano definicję osobistych praw autorskich. Należą do nich w szczególności prawa do:

1. autorstwa utworu,
2. oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,
3. nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania,
4. decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,
5. nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.

Autorskie prawa osobiste chronią szczególną więź twórcy z utworem, która jest nieograniczona w czasie – „trwa wiecznie” oraz nie podlega zrzeczeniu się lub zbyciu.

Artykuł 78 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych normuje roszczenia twórcy w przypadku naruszenia lub zagrożenia naruszeniem autorskich praw osobistych, wśród których jest m.in. roszczenie o zadośćuczynienie.

Dobra osobiste są chronione niezależne od ochrony wynikającej z innych przepisów

Tymczasem kodeks cywilny w artykule 23 wskazuje, iż dobra osobiste człowieka pozostają pod ochroną prawa cywilnego, niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Do dóbr osobistych człowieka w kodeksie cywilnym zaliczone są również twórczość naukowa i twórczość artystyczna.

W artykule 24 kodeksu cywilnego sformułowano żądania osoby, której dobra osobiste zostały zagrożone cudzym działaniem oraz w przypadku dokonanego naruszenia. W § 3 artykułu 24 wskazano, iż roszczenia z tego przepisu nie uchybiają roszczeniom wynikającym z przepisów o prawie autorskim.

Na jakiej więc podstawie dochodzić ochrony praw autorskich?

Liczne wątpliwości interpretacyjne budzi wzajemna relacja ochrony osobistych praw twórcy na gruncie kodeksu cywilnego oraz ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

W literaturze prawniczej znaleźć można poglądy, iż autorskie prawa osobiste są elementem dóbr osobistych z kodeksu cywilnego. Twórca może dochodzić ochrony tych praw na podstawie obu ustaw.

Sąd Najwyższy w wyroku z 5 stycznia 2001 roku (sygn. akt V CKN 499/00) dopuszcza kumulatywne jak i alternatywne dochodzenia ochrony autorskich praw osobistych – zarówno na podstawie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych jaki i na podstawie kodeksu cywilnego – a wyboru dokonuje twórca.

Zaś Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z 7 lutego 1995 roku (sygn. akt I ACr 697/94), stwierdził, że przepisy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych są przepisami szczególnymi wobec kodeksu cywilnego. Dlatego do ochrony twórczości winno się stosować ustawę o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Naruszenie praw osobistych to także naruszenie dóbr osobistych

Przekonuje mnie interpretacja Sądu Najwyższego o kumulatywnym stosowaniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz kodeksu cywilnego. Naruszenie autorskich praw osobistych stanowi również naruszenie dóbr osobistych twórcy. Rekomenduję dochodzenie roszczeń na obu podstawach prawych.