Testament – tradycyjna forma dziedziczenia i planowania sukcesji

Nikt nie lubi myśleć o testamencie i śmierci

Zazwyczaj ludzie nie chcą myśleć o testamencie czy dziedziczeniu. Kojarzy im się to jednoznacznie – ze śmiercią. A to nie jest tematem ani łatwym ani przyjemnym. Skoro jednak śmierć jest nieunikniona, nie warto odkładać decyzji o sporządzeniu testamentu na bliżej nieokreśloną przyszłość.

W mojej ocenie, niezwykle istotne jest sporządzenie testamentu, jeżeli spadkodawca posiada dobrze funkcjonujące przedsiębiorstwo. Rozsądne sporządzenie testamentu, może pozwolić testatorowi na zagwarantowanie prowadzonemu biznesowi spokojnej przyszłości. Bezpiecznej od sporów w kwestii podziału majątku po zmarłym, co naraża rodzinną firmę na niepotrzebne ryzyko.

Czym jest testament i jakie przyjmuje formy?

Testament jest jedynym sposobem rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci. Spośród innych oświadczeń woli wyróżnia go fakt, że testament wywołuje skutki prawne dopiero po śmierci testatora. W związku z tym, nestor może do końca życia sprawować zarząd nad biznesem, podejmując kluczowe decyzje.

Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy. Nie może być sporządzony przez przedstawiciela czy pełnomocnika. Testator może w każdej chwili odwołać testament lub sporządzić nowy, który zastąpi wcześniejszy dokument, jeśli tylko znajdzie się w nim wzmianka o odwołaniu poprzedniego. Jeżeli taki zapis nie zostanie zamieszczony w nowym testamencie, zmieni on tylko te zapisy wcześniejszego dokumentu, których nie da się pogodzić z treścią nowego.

Testamenty dzielimy na zwykłe oraz szczególne. Szczególne mogą być sporządzone tylko w określonych okolicznościach zapisanych w ustawie. Zazwyczaj jednak nestor sporządza go w formie zwykłej, do której zaliczamy:

• sporządzenie testamentu ręcznie, opatrzenie go datą oraz podpisanie – tzw. testament holograficzny,
• sporządzenie testamentu przed notariuszem, w formie aktu notarialnego – tzw. testament notarialny.

Kiedy przygotować testament i komu przekazać spadek?

Sporządzenie testamentu może nastąpić w każdym momencie życia. Nestor może powołać do spadku lub jego części, jedną bądź też kilka osób. Jeżeli nie rozporządzi on w kwestii udziałów spadkowych, zgodnie z Kodeksem cywilnym, istnieje domniemanie równych udziałów spadkobierców.

Ważne (!) jest, aby odczytując testament chcieć zapewnić jak najpełniejszą realizację woli spadkodawcy. W związku z tym należy go tłumaczyć, jak najbardziej urzeczywistniając sposób, w jaki spadkodawca chciał rozporządzić swoim majątkiem.

Czy w testamencie jest zapis zwykły i zapis windykacyjny?

W testamencie, testator może zobowiązać spadkobiercę do spełnienia określonego świadczenia na rzecz wskazanej osoby (zapis zwykły). Świadczenie to musi mieć charakter majątkowy.

Oznacza to, że sukcesor, który otrzymał zgodnie z testamentem biznes lub jego część, może zostać zobowiązany przez nestora do wydania osobie trzeciej (zapisobiercy) konkretnej rzeczy. Co istotne, w chwili śmierci testatora i otwarcia spadku, przedmiot zapisu zwykłego nie staje się automatycznie własnością zapisobiercy. Zgodnie z Kodeksem cywilnym, zapis zwykły to zobowiązanie do spełnienia świadczenia, a zatem zapisobiorca nabywa jedynie roszczenie względem spadkobiercy do wydania rzeczy i przeniesienia praw do niej.

Większą swobodę i możliwości w zakresie rozporządzania własnym majątkiem, daje testatorowi zapis windykacyjny. Zasadnicza różnica przedstawia się w tym, co się dzieje w chwili śmierci testatora. Jak wskazałem wyżej, zapis zwykły zobowiązuje spadkobiercę do spełnienia określonego świadczenia. Zapisem windykacyjnym natomiast można postanowić, że przedmiot zapisu, przechodzi na osobę w chwili otwarcia spadku. Różnica jest zatem bardzo istotna. Zapisobierca nie jest wówczas zależny od spadkobiercy i nie musi liczyć na jego dobrą wolę, oczekując, że spełni on zobowiązanie zawarte w testamencie. Niejako automatycznie staje się on właścicielem zapisanego mu przedmiotów, którymi mogą być:

• rzeczy oznaczone co do tożsamości,
• zbywalne prawa majątkowe,
• przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne,
• ustanowienie użytkowania lub służebności.

Należy pamiętać, że zapis windykacyjny może być zawarty jedynie w testamencie sporządzonym przed notariuszem – w formie aktu notarialnego.

Dlaczego sporządzenie testamentu jest szczególnie ważne dla przedsiębiorców?

Sporządzenie testamentu to zabezpieczenie prowadzonego biznesu na przyszłość. Pozwala uniknąć sporów w przypadku nieoczekiwanej śmierci właściciela. Umożliwia jednocześnie prowadzenie przedsiębiorstwa do końca życia testatora.

Uważam, że szczególnie przedsiębiorca powinien rozważyć sporządzenie testamentu. Będąc zwolennikiem tego rozwiązania, zachęcam do właściwego zadbania o przyszłość swoich spadkobierców oraz przedsiębiorstwa.