Znów wyrok TSUE w polskiej sprawie korzystny dla Frankowiczów!

To już trzeci wyrok TSUE w polskiej sprawie frankowej. Tym razem orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dotyczyło odpowiedzi na dwa pytania prejudycjalne Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie dotyczące sporu z Raiffeisen Bank International AG. Orzeczenie TSUE z 18 listopada 2021 r. przyznaje rację Frankowiczom: zarówno w kwestii ustalania klauzul indeksacyjnych przez banki jak i możliwości naprawy w umowach klauzul abuzywnych.

Warto przypomnieć, że pierwszy wyrok TSUE w polskiej sprawie frankowej z 3 października 2019 r. dotyczył sprawy Państwa Dziubak (C-260/18), natomiast drugi – z 29 kwietnia 2021 r. był odpowiedzią na pytania Sądu Okręgowego w Gdańsku (C-19/20).

Pytanie o klauzule indeksacyjne

Pierwsze pytanie polskiego sądu dotyczyło jednoznaczności sformułowania zapisów umownych określających kurs kupna i sprzedaży waluty obcej. Czy kredytobiorca powinien móc samodzielnie określić kurs waluty w danym dniu? Czy też, biorąc pod uwagę rodzaj umowy, jej długoterminowy charakter oraz fakt, że wysokość waluty obcej podlega ciągłym zmianom, możliwe jest sformułowanie postanowienia umownego w sposób ogólniejszy? Jednak odnoszący się do rynkowej wysokości waluty i uniemożliwiający wprowadzenie znaczącej nierównowagi ze szkodą dla konsumenta.

Według Trybunału ustalenie ceny zakupu i sprzedaży waluty obcej, do której indeksowany jest kredyt powinno zostać ustalone na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów. Oznacza to, że uważny i racjonalny konsument będzie potrafił zrozumieć sposób ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowany w celu obliczenia kwoty rat kredytu. Umożliwi mu to samodzielne ustalenie kursu wymiany waluty stosowany przez przedsiębiorcę. Podstawą wydania takiego sądu TSUE jest art. 5 dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich.

Tym samym Trybunał jednoznacznie stwierdził, że postanowienia dotyczące indeksacji w umowie kredytu muszą określać zrozumiałą i obiektywną metodę ustalania kursu waluty obcej. Na jej podstawie konsument ma możliwość samodzielnego określenia kursu waluty obowiązującego w danym dniu.

Pytanie o naprawę klauzul abuzywnych

Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli powiązał kwestię ustalania kursu walut w kredytach z pytaniem o naprawę abuzywnych zapisów w umowach kredytowych. Pytanie dotyczyło możliwości potraktowania zapisu umownego, dotyczącego ustalonego kursu wymiany waluty nie jako określonego w sposób dowolny, ale wolnorynkowy. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy obie strony zrozumiały zapis umowy tak samo, bądź konsument nie był zainteresowany kwestionowanym postanowieniem umownym w czasie zawarcia umowy i jej wykonywania, w tym nie zaznajomił się z treścią umowy w chwili jej zawarcia i przez cały czas jej trwania.

Sędziowie zastanawiali się bowiem, czy interpretacja ogólnych zapisów umownych oznacza, że należy je rozstrzygać na korzyść klienta, nawet wtedy, gdy ten ich nie kwestionował.

Według TSUE, prawidłowa interpretacja art. 5 i 6 dyrektywy 93/13 nie pozwala na złagodzenie przez sąd krajowy nieuczciwego charakteru warunku umowy zawartego pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą. Sąd nie może dokonać łagodzącej wykładni nawet w sytuacji, gdyby odpowiadała ona wspólnej woli stron.

Art. 65 kodeksu cywilnego

Dotyczący oświadczenia woli art. 65 k.c. głosi, że wpływ na rozstrzyganie takich kwestii mają okoliczności, w których zostało złożone oświadczenie woli, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Zatem, w umowach należy brać pod uwagę to, jaki był zamiar obu stron i cel umowy, nie zaś opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Tym samym Trybunał uznał, że artykułu 65 k.c. nie można stosować do naprawy postanowień abuzywnych umowy. Bowiem art. 5 i 6 dyrektywy 93/13 uniemożliwiają polskim sądom łagodzenie nieuczciwego charakteru umowy nawet wtedy, gdy klient dobrowolnie godzi się na niekorzystne dla niego rozstrzygnięcia.

Podpisując umowę, na podstawie obiektywnych kryteriów, klient powinien móc sam ustalić wysokość swojego zobowiązania. Takiego wymogu nie spełnia natomiast odesłanie do tabel kursowych, które ustalały arbitralnie banki. Druga teza orzeczenia dotyczy niemożności łagodzenia nieuczciwego charakteru umowy. W sytuacji, kiedy postanowienie jest niedozwolone, nawet zgodna wola stron nie może naprawić charakteru klauzul abuzywnych.

Nie powinno budzić żadnych wątpliwości sądów powszechnych, że nie ma podstaw do ewentualnego zastępowania abuzywnej klauzuli indeksacyjnej innym postanowieniem, zarówno o charakterze ogólnym (zwyczajowym), jak i przepisem prawa dyspozytywnego (z uwagi na jego brak w polskim systemie prawa).

Wnioski

Czwartkowy wyrok TSUE jest trzecim rozstrzygnięciem ogłoszonym w polskiej sprawie frankowej. Wyrok TSUE z 18 listopada 2021 r. dotyczył ustalania kursu walut w umowach kredytowych oraz łagodzenia przez sądy niekorzystnych dla banków wyroków.

Wyrok TSUE C-212/20 dotyczący sporu konsumenta z bankiem Reiffeisen jednoznacznie określa stanowisko prokonsumenckie. Po pierwsze stanowi obowiązek zawarcia w umowie kredytu jasnych kryteriów ustalania kursu wymiany waluty, tak aby kredytobiorca samodzielnie mógł ustalić ten kurs w dowolnym momencie. Po drugie stanowi brak możliwości zmiany treści klauzuli abuzywnej i uzupełniania umowy kredytu celem utrzymania jej w mocy.

Szołajski Legal Group reprezentuje Frankowiczów w postępowaniach przeciwko bankom. Skontaktuj się z nami i sprawdź, co możemy dla Ciebie zrobić.