RPO nt. wynagrodzenia banku za korzystanie z kapitału

Sąd Rejonowy dla Warszawy-Śródmieścia skierował pytanie prejudycjalne do TSUE, dotyczące możliwości formułowania roszczeń przez banki oraz kredytobiorców. W szczególności problem dotyczy wynagrodzenia za korzystanie z udostępnionego w ramach kredytu kapitału w przypadku unieważnienia umowy frankowej.

Sąd Rejonowy pyta, czego mogą domagać się strony

„Czy dyrektywę 93/13/EWG w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (art.6 ust.1 i art. 7 ust.1 ) można tak interpretować, że stoją one na przeszkodzie wykładni przepisów krajowych, która pozwalałaby stronom umowy kredytu uznanej za nieważną od początku z powodu abuzywnych klauzul domagać się zwrotu pieniędzy ponad zapłacone w wykonaniu tej umowy. Po stronie banku ponad kredyt, a po stronie konsumenta ponad raty, opłaty, prowizje i składki ubezpieczeniowe.”

Zgodnie z art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13/EWG, państwa UE stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta. W pozostałej części umowa będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków.

Art. 7 ust. 1 niniejszej dyrektywy mówi, że Państwa Członkowskie zapewnią stosowne i skuteczne środki, mające na celu zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków w umowach zawieranych przez sprzedawców i dostawców z konsumentami.

Sąd Rejonowy zapytał TSUE o to, czy w przypadku uznania nieważności umowy kredytu, strony tej umowy – oprócz zwrotu pieniędzy zapłaconych w wykonaniu tej umowy, w tym kapitału kredytu, opłat, prowizji i składek ubezpieczeniowych oraz ewentualnych odsetek za opóźnienie od chwili wezwania do zapłaty – mogą domagać się jakichkolwiek innych świadczeń.

Stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich

Rzecznik Praw Obywatelskich przystąpił do tej sprawy przed warszawskim sądem, a dołączenie do postępowania otworzyło możliwość zajęcia odpowiedniego stanowiska przed TSUE.

Podobnie jak Prezes UOKiKu, Rzecznik Praw Obywatelskich uznał „żądania przez bank wynagrodzenia za korzystanie z kapitału za sprzeczne z celami Dyrektywy 93/13 i udzielonej na jej podstawie ochrony konsumentowi oraz nieznajdujące oparcia w polskich przepisach”.

Maciej Taborowski zastępca RPO w stanowisku do TSUE pisze, że: „udzielenie odpowiedzi na to pytanie prejudycjalne ma obecnie największe znaczenie w licznych w Polsce sporach na tle konsumenckich umów kredytowych na cele mieszkaniowe, indeksowanych bądź denominowanych we franku szwajcarskim”.

Rzecznik podkreśla, że: „według szacunków, przed polskimi sądami toczy się obecnie 70 tysięcy takich sporów, a ich liczba stale rośnie, co ilustruje bezprecedensową masowość problemu”. Jak dodaje: „możliwość dochodzenia przez bank wynagrodzenia za korzystanie z kapitału zaprzeczyłoby całości dotychczasowego orzecznictwa TSUE, a w szczególności naruszałoby zwłaszcza obowiązek wywołania efektu odstraszającego banki, które wprowadzają do swoich umów nieuczciwe postanowienia umowne”.

Według RPO „banki zaangażowane w spory na tle kredytów konsumenckich indeksowanych bądź denominowanych do CHF rozpoczęły obecnie w Polsce masową akcję, mającą na celu dochodzenie roszczeń z tytułu wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Jej celem jest wywołanie efektu mrożącego w stosunku do konsumentów, aby zniechęcić ich do składania pozwów skierowanych przeciwko bankom”.

Stanowisko RPO głosi „przesądzenie przez TSUE o niedopuszczalności takich roszczeń będzie więc miało znaczenie nie tylko dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, w której – co warte podkreślenia – chodzi tak o roszczenia konsumenta w stosunku do banku, jak i banku w stosunku do konsumenta, ale dla kilkudziesięciu tysięcy toczących się spraw”.

W ocenie RPO zarówno przedsiębiorcy, jak i konsumentowi nie przysługują roszczenia wykraczające poza zwrot – zgodnie z przepisami prawa krajowego – kwot świadczonych w ramach umowy, która została na tle prawa krajowego uznana za nieważną.

EX INIURIA NON ORITUR IUS, czyli z bezprawia nie wywodzi się prawo

Powołując się na słynną paremię łacińską – skoro banki przemycały w umowach niedozwolone postanowienia skutkujące nieważnością umów kredytowych, nie mogą domagać się wynagrodzenia za korzystanie z kapitału i odnosić dalszych korzyści finansowych.

Zdaniem Szołajski Legal Group uczestnictwo Rzecznika Praw Obywatelskich ma kluczowe znaczenie w postępowaniu przed TSUE bowiem przysłuży się prawidłowemu rozstrzygnięciu sprawy, analogicznie do udziału RPO w istotnych dla konsumentów sprawach trzech wyroków TSUE dotyczących polskich Frankowiczów.

Aktualne pozostaje stanowisko, że polskie przepisy nie dają bankom podstaw do dochodzenia takich roszczeń. Z całą stanowczością należy podkreślić, że przyznanie takiego uprawnienia stanowiłoby obejście skutku, jakim jest uznanie umowy za nieważną.

Biorąc pod uwagę powyższe, roszczenia banków należy uznać za nieuzasadnioną próbę uniknięcia negatywnych skutków płynących z orzeczeń w sprawach frankowych. Przyznanie bankom prawa do wynagrodzenia za korzystanie z kapitału w przypadku nieważnej umowy zmierzałoby do zniweczenia ochronnej funkcji przepisów o niedozwolonych postanowieniach umownych. Zatem kierowanie wskazanych roszczeń przez bank należy jednoznacznie ocenić jako próbę zniechęcenia konsumentów przed dochodzeniem swoich praw na drodze sądowej.

Jak wynika z powyższych przesłanek, roszczenie banku o wynagrodzenie z kapitału jest bezpodstawne i z całą pewnością Frankowicze nie powinni się go obawiać. Według Rzecznika Praw Obywatelskich dochodzenie przez bank od konsumenta roszczeń za korzystanie z kapitału po unieważnieniu umowy kredytu frankowego jest niedopuszczalne w świetle przepisów unijnych.

Szołajski Legal Group wspiera Frankowiczów w dochodzeniu roszczeń od banków. Skontaktuj się z nami i sprawdź, co możemy dla Ciebie zrobić.